door Jan Westert

De Perspectiefnota 2023 voor Overijssel spreekt over de opgaven voor de toekomst als klimaat, woningbouw, energie en stikstof. De ChristenUnie is het daarmee eens, maar in dat rijtje ontbreekt de arbeidsmarkt. Dat wordt een breed vraagstuk met veel aspecten: de zorg, de bouw, de logistiek, de energietransitie, het onderwijs kampen allemaal met tekorten. Voor de statenperiode wordt de arbeidsmarkt het vraagstuk op economische terrein.  Er moet als uitwerking van een motie van mijn hand nog een rapport van het Trendbureau en de SER-komen. Die rapporten zullen het belang van dit thema slechts onderstrepen en hopelijk ook lange termijn ontwikkelingen schetsen. Hoe voorkom je een economie die vastloopt, omdat producten niet tijdig geleverd kunnen worden of dat de woningbouwopgave blijft steken in mooie woorden, omdat de capaciteit om ze te kunnen bouwen ontbreekt? Hoe organiseer je de zorg, als je steeds meer handen tekort komt. Dat worden de opgaven van de komende periode in een vergrijzend land. Met nog meer uren werken – zonder cultuurverandering- komen we er niet.

Belang van rust

De ChristenUnie was nooit een groot voorstander van de 24/7- economie, omdat een collectieve rustdag ons doet herinneren aan andere waarden dan leven bij economische groei alleen. Die collectieve rustdag zou tegen de achtergrond van de toenemende spanning en gekte op de arbeidsmarkt een bijdrage aan een oplossing kunnen zijn. In een breed welvaartsperspectief lijkt mij rust een eigentijdsere waarde dan wel eens is gedacht? ‘Waarom werken we zo hard?’ vroeg Govert Buijs zich af tijdens eens van de bijeenkomsten van het Trendbureau.  Het antwoord is simpel. Omdat een economie die eenzijdig is ingesteld op groei en consumptie alles van ons vraagt, zelfs gezondheid! De ChristenUnie pleit daarom voor een breed welvaartsbegrip. We gedijen niet bij geld alleen. Ik zie dat het college een breed welvaartsbegrip onder de knie probeert te krijgen met een monitor, maar dat is een instrumentale aanpak voor opgave, die om een cultuur- en gedragsverandering vraagt. En om nieuw leiderschap!

Kannibalisme

Kannibalisme tussen bedrijven en sectoren op de arbeidsmarkt wordt een stevig issue in de komende periode. Dat zie je nu al dagelijks. Defensie wil meer personeel, de horeca levert ze, maar komt zelf droog te liggen. De bouw komt vakmensen te kort. De installatie-sector roept om personeel. Van overbieden op woningen gaan we nu naar overbieden op medewerkers. Er liggen nu nog allerlei barrières van opleidingseisen in functieomschrijvingen, maar bij toenemende tekorten staat bij wijze van spreken de verpleegkundige straks voor de klas en de onderwijzer aan het bed. Beroeps- en functie-eisen worden vloeibaar. Concurrentie op de arbeidsmarkt wordt een groot item.

We zitten met smart op de verkenningen van het Trendbureau en de SER te wachten als het gaat om de lange termijnperspectieven op de arbeidsmarkt. De ChristenUnie verneemt graag van de gedeputeerde hoe hij de toekomst van de arbeidsmarkt in Overijssel ziet. Wordt dit niet de opgave van het provinciaal economisch beleid in de komende jaren? En waar is dan onze inzet opgericht?

Schaarste vergt innovatie

Die inzet hangt nauw samen met wat we als provincie willen en kunnen zijn. Om een dilemma te schetsen: Willen we een landbouwprovincie of een natuurprovincie zijn? En wat voor consequenties heeft dit dan in termen van werkgelegenheid en leefbaar platteland? Stel we willen meer een natuurprovincie worden. Dan vraagt dat ook alles van een arbeidsmarkt die daarop aansluit. Niet de economie, maar ons welzijn is leidend. Dit is een vraagstuk voor de lange termijn, met misschien wel een horizon van 30-50 jaar. Dan gaat het niet over vraagstukken of we nu agrarische bedrijven moeten stoppen, maar over een transitie naar meer natuur, waar een arbeidsmarkt en leefbaarheid zich bij aansluit. Hetzelfde geldt voor de maakindustrie of de bouw. Eén voortdurende personele schaarste vraagt om innovatie en/of robotisering om de krapte op te vangen. Die vraagstukken los je niet op met wat meer uurtjes werken per persoon. Dat zorgt voor andere disbalansen bij mensen bijvoorbeeld in de sfeer van tekorten aan vrijwilligers of mantelzorgers.

Kansenplan

De ChristenUnie is voorstander van het toegankelijk maken van de arbeidsmarkt voor groepen die een extra duw nodig hebben. Daarom pleitten we eerder voor een 1000 banenplan en extra kansen-plannen, voor de inzet op 55-plussers op arbeidsmarkt. Levenlang leren moet ook zijn levenlang werken. Dat gaat gepaard met meer aandacht voor sociale innovatie. Ik vraag aan GS nog eens kritisch naar het huidige beleid te kijken vanuit de nieuwe werkelijkheid van een blijvende krapte op de arbeidsmarkt. Als er ooit een tijd was om mensen met een achterstand op de arbeidsmarkt echt een plek te geven, is het nu!

Personeel bij de overheid

Er is ook behoefte aan een scan naar personeelssituaties bij de provincie en de Overijsselse gemeenten. Wat is er nodig om kwalitatief op peil te blijven? Welke mogelijkheden ziet de gedeputeerde om door samenwerking tussen gemeenten en provincies de overheidsarbeidsmarkt op peil te houden? Of is de concurrentie tussen gemeenten en provincie al zo ver gevorderd dat samenwerking niet meer aan de orde is? Kan het college met een toekomstbeeld voor het eigen personeel komen?

Migratie als uitdaging

Als laatste zie ik een politiek die zich niet durft uit te spreken voor meer ruimte voor vluchtelingen en asielzoekers op de arbeidsmarkt. Ik herinner mij nog dat oud-collega Meulink in een vorige periode de handen niet op elkaar kreeg om deze mensen veel sneller te integreren door ze te laten werken en leren (taal). De arbeidsmarkt zal nu de druk zelf wel opvoeren en wordt ook dat vraagstuk vloeibaar. Ik hoop dat de provincie dat wil faciliteren door de huisvestingscomponent die daarbij hoort meer aandacht te geven, maar ook in te zetten op sociale innovatie met een integratiecomponent. Economische migratie is een deel van ons samenleven. Laten we die opgave als een uitdaging beschouwen.

De slotsom van de ChristenUnie bij de laatste Perspectiefnota er te weinig aandacht is voor het belang van de arbeidsmarkt in ons sociaal-economisch beleid, terwijl dat de grote uitdaging is voor komende decennia.